-ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਚਾਵਾਂ-ਮਲਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕੌਮ ਦਾ ਉਹ ਅਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਦੇ ਚਾਅ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੰਨਗੀਆਂ ਤੇ ਤਰੀਕੇ ਦਰਸਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਵਡੇਰੀ ਰਸਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ, ਪਰ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਰਸਮਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ‘ਜਾਗੋ’, ਜਿਹੜੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਬਰਾਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਵਲਟੋਹੀ, ਗਾਗਰ ਜਾਂ ਘੜੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਗਿੱਲੇ ਆਟੇ ਨਾਲ ਦੀਵੇ ਚਿਣ ਕੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਹੁੰ-ਮੁਖੀ ਦੀਵੇ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਤੇ ਖਾਲੀ ਜਾਗੋ ਗਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਫੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਤੇ ਚਾਨਣ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਰੀਤ ਹੈ। ਜਾਗੋ ਨਾਲ ਮਿੱਥਾਂ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਿੱਥੋਂ ਲਟ-ਲਟ ਬਲਦੀ ਜਾਗੋ ਲੰਘ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਾਰਨ ਬਦਰੂਹਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵੜਦੀਆਂ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਬਿੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਟੂਣਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਨਿਰਵਿਘਨ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਜਾਗੋ ਫੇਰਨ ਜਾਂ ਕੱਢਣ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਸ਼ਾਮ ਢਲਦਿਆਂ ਸਾਰ ਜਾਗੋ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਘਿਓ ਜਾਂ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਲਾਉਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣ ਲਈ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਮਾਮੀਆਂ ਮਸ਼ਰੂਫ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਸੂਫ ਜਾਂ ਸਾਟਨ ਦੇ ਘੱਗਰੇ, ਫੁਲਕਾਰੀ, ਗੋਟੇ ਵਾਲੀਆਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਫੁੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜੀਆਂ ਕੁੜਤੀਆਂ, ਪਿੱਪਲ ਪੱਤੀਆਂ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਸੁਹਾਗ ਪੱਟੀ ਅਤੇ ਮਾਂਗ ਟਿੱਕੇ ਨਾਲ ਫੱਬੀਆਂ ਮੇਲਣਾਂ ਜਾਗੋ ਦੇ ਚਾਨਣ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋਰ ਦੂਣਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੇ ਕਰਤਾ ਧਰਤਾ ਨਾਨਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਗੋ ਦਾ ਸੱਦਾ ਲਾਗੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਧੰਦਾ ਸਮੇਟ ਕੇ ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਣ। ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜੀ ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਜਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਜਾਗੋ ਚੁਕਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਗਨ ਕਰਦੀ। ਫਿਰ ਮਾਸੀਆਂ, ਮਾਮੀਆਂ, ਚਾਚੀਆਂ, ਭਾਬੀਆਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਵਾਰੋ-ਵਾਰੀ ਜਾਗੋ ਚੁੱਕ ਗੇੜਾ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਨਿਹੋਰੇ ਕੱਸਦੀਆਂ। ਜਾਗੋ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਲਈ ਇੱਕ ਘੁਗਰੂੰਆਂ ਵਾਲੀ ਡਾਂਗ ਜਾਂ ਸੋਟਾ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਮੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਟੌਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਪਾ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਸਤਕ ਲਈ ਆਗਾਹ ਕਰਦੀ ਹੈ:
ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ 'ਚ ਫੇਰਨੀ ਜਾਗੋ
ਵਿਆਹ ਸਾਡੇ ਅਨੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ
ਜਾਗੋ ਆਪਸੀ ਮੇਲ ਜੋਲ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਏ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੇਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਰੀਕੇ ਦੀ ਸਾਂਝ ਤੇ ਪਿਆਰ ਬਣੇ ਰਹਿਣ। ਉਹ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਤੇਲ, ਸ਼ਗਨ ਤੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੀ ਆਓ ਭਗਤ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਥੋਂ ਮੇਲਣਾਂ ਗਿੱਧੇ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ:
ਜਾਗਮੋਹਨ ਜੋਰੂ ਜਗਾ ਲੈ ਵੇ,
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ
ਸ਼ਾਵਾ ਬਈ, ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ।
ਰੁੱਸੀ ਤਾਂ ਮਨਾ ਲੈ ਵੇ,
ਸੋਨ ਚਿੜੀ ਗਲ ਲਾ ਲੈ ਵੇ
ਹੁਣ ਜਾਗੋ ਆਈ ਆ, ਸ਼ਾਵਾ ਬਈ..
ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਜਾਗੋ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਰਸਮ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਮੇਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਲੋਕ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ। ਮੌਜੂਦਾ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਂਝ ਦਾ ਘੇਰਾ ਸੁੰਗੜਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਨਾਨਕੇ ਮੱਲੇ ਜ਼ੋਰੀ ਸ਼ਗਨ ਜਾਂ ਤੇਲ ਪਵਾਉਣੋਂ ਨਹੀਂ ਟਲਦੇ, ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਰਸਮਾਂ ਪੁੂਰੀਆਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ:
ਤੇਲ ਪਾਉਣਗੇ ਨਸੀਬਾਂ ਵਾਲੇ
ਬਈ ਜਾਗੋ ਵਿੱਚੋਂ ਤੇਲ ਮੁੱਕਿਆ
ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੋਹਤਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਦਾ ਉਲਾਂਭਾ ਨਾ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਮੇਲਣਾਂ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਚਰਮ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਿਰ 'ਤੇ ਪਰਨਾ ਲਪੇਟ ਠਾਣੇਦਾਰੀ ਰੋਅਬ ਨਾਲ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਜਾਂ ਅੱਗੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰ ਕੇ ਬੇਬਾਕ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾ ਤਾੜਨਾ ਕਰਨੋਂ ਝਿਜਕਦੀ:
ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੰਚੋ ਵੇ, ਸਰਪੰਚੋ ਵੇ, ਲੰਬੜਦਾਰੋ
ਵੇ ਮੇਲ ਆਇਆ ਹਰਮੇਲ ਸਿਹੁੰ ਕੇ
ਜਰਾ ਬਚ ਕੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਲੰਘ ਜਾਇਓ
ਵੇ ਮੇਲ ਆਇਆ ਹਰਮੇਲ ਸਿਹੁੰ ਕੇ
ਜਾਗੋ ਵਾਲੇ ਮੇਲ ਦਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਰੋਕ ਟੋਕ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੰਜੇ ਮੂਧੇ ਮਾਰਨੇ ਜਾਂ ਪਰਨਾਲੇ ਭੰਨਣਾ ਵੀ ਇਸੇ ਖਰਮਸਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਹਾਰੇ ਵੀ ਭੰਨ ਦਿੰਦੇ। ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰੇ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਪਰਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛੜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮੇਲਣਾਂ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਕਰ ਖ਼ੂਬ ਰੌਣਕਾਂ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ।
ਜਾਗੋ ਦਾ ਗੇੜੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਹੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਕਾਨ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖਾਣ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਕਰੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਰਿਓੜੀਆਂ ਪਕੌੜੀਆਂ ਵੰਡਣ ਲਈ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਪੈਰੀਂ ਛਣਕਦੀਆਂ ਝਾਂਜਰਾਂ ਤੇ ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਨਾਲ ਮਿੱਠੀ ਧਮਕੀ ਨੁਮਾ ਬੋਲੀ ਪੈਂਦੀ ਤਾਂ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸਲੂਣਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ।
ਜਾਗੋ ਵਾਲੀਆਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੇੜੇ ਪਿੱਛੋਂ ਵਾਪਸ ਘਰ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਤਾਂ ਗਿੱਧੇ ਦੀਆਂ ਧਮਕਾਂ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਸੀ ਨੋਕ-ਝੋਕ ਹਾਸਾ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦਿਆਂ ਛੱਜ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸਭ ਸਕੇ ਸਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਘਦੇ ਪਿੜ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ। ਉਹ ਬੋਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਕੋਈ ਗਿਲਾ-ਸ਼ਿਕਵਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਛੱਜ ਤੀਲ੍ਹਾ ਤੀਲ੍ਹਾ ਕਰ ਕੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਜਾਗੋ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੀ ਆਈ,
ਨੀਂ ਬੀਬੀ ਦੀਵਾ ਜਗਾ
ਜਾਵੇ ਗਲੀ-ਗਲੀ ਰੁਸ਼ਨਾਈ,
ਨੀਂ ਬੀਬੀ ਦੀਵਾ ਜਗਾ
ਦੀਵਾ ਜਦੋਂ ਜਗਾ ਕੇ ਧਰਿਆ,
ਵਿਹੜਾ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ
ਦੂਜਾ ਚੰਨ ਕਿੱਥੋਂ ਆ ਚੜ੍ਹਿਆ,
ਨੀਂ ਬੀਬੀ ਦੀਵਾ ਜਗਾ
ਤੈਨੂੰ ਕਹੇ ਤੇਰੀ ਭਰਜਾਈ,
ਨੀਂ ਬੀਬੀ ਦੀਵਾ ਜਗਾ
ਜਾਗੋ ਸਮੇਂ ਭਾਬੀ ਛੋਟੇ ਦਿਓਰ ਦੀ ਅਪਣੱਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਦਿਓਰ ਵੱਡੀ ਭਾਬੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਦਾ ਚਾਅ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਲਈ ਪਿਆਰ ਤੇ ਦੁਲਾਰ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਵਾਂਗ ਆਪ ਮੁਹਰੇ ਉਲਰਦਾ ਹੈ:
ਨਿੱਕਾ ਦਿਓਰ ਹੈ ਪੁੱਤਾਂ ਵਰਗਾ
ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਵਿਆਹਵਾਂ
ਚੰਨ ਜਿਹੇ ਦਿਓਰ ਲਈ
ਚਾਨਣੀ ਲੈ ਕੇ ਆਵਾਂ
ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਮਾਂ ਅਪਣੱਤ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ, ਉਥੇ ਹੀ ਸਾਂਝੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਠ ਜਠਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਾਲੀ ਰੜਕਦੀ ਭੜਾਸ ਕੱਢਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਭਰੀ ਪੀਤੀ ਦਰਾਣੀ ਹਾਸੇ ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਹੇਕਾਂ ਲਾ ਕੇ ਢੁਕਵੀਂ ਬੋਲੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਾਸੇ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਫੁੱਟਦੀਆਂ ਹਨ:
ਜੇਠ ਜਠਾਣੀ ਪਾਇਆ ਚੁਬਾਰਾ,
ਮੈਂ ਢੋਂਹਦੀ ਸੀ ਪਾਣੀ
ਮੇਰੀ ਹਾਅ ਲੱਗਜੂ,
ਉਪਰੋਂ ਡਿੱਗੂ ਜਠਾਣੀ
ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕਿਆਂ-ਦਾਦਕਿਆਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਵੀ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਮਾਮੀਆਂ ਥੱਕੇ ਦਾਦਕਿਆਂ ਨੂੰ ਬੋਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਖਿਚਾਈ ਕਰਕੇ ਗਿੱਧਾ ਮਘਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਂਜ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨੀਂਵਾ ਦਿਖਾਉਣਾ ਜਾਂ ਹਰਾਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਿੜ ਦੀ ਲੈਅ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਸੁਣੋ ਵੇ ਦਾਦਕਿਓ ਨੱਚਣ ਵਾਲਿਓ
ਕੀ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਈ ਮਲੱਠੀ
ਗਿੱਧੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਓ ਬੋਲੀਆਂ
ਕੇਹੀ ਏ ਚੁੱਪ ਵੱਟੀ
ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤੱਕ ਚੱਲਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਥੰਮ੍ਹਣ ਲਈ ਮੁੰਡੇ ਜਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨਾਨਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਵਖਤੇ ਬਰਾਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਕੇ ਸਮਾਪਤੀ ਕਰਾਉਂਦੀ। ਮਾਮੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਲੇ ਵਿੱਚ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਗਨ ਪਾ ਕੇ ਜਾਗੋ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉਤਾਰਦੇ। ਉਧਰੋਂ ਮਾਮੀ ਅਗਲੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਆਉਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਨਾਲ ਬੋਲੀ ਪਾ ਕੇ ਜਾਗੋ ਵਾਲੀ ਰਸਮ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ:
ਫੇਰ ਆਵਾਂਗੇ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਆਵਾਂਗੇ,
ਰੱਖੀਂ ਕੁਬੇਰ ਦਾ ਵਿਆਹ
ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਆਵਾਂਗੇ,
ਸਾਨੂੰ ਗੋਡੇ ਗੋਡੇ ਚਾਅ,
ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਆਵਾਂਗੇ
ਸਾਨੂੰ ਭੰੁਜੇ ਸਵਾਇਆ,
ਮੰਜੇ ਨਾਲ ਲਿਆਵਾਂਗੇ,
ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਆਵਾਂਗੇ।
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਸ ਆਨੰਦਮਈ ਸੰਗੀਤਕ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਅਭਿੱਜ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਜਾਗੋ ਕੱਢਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੇਡੀਮੇਡ ਜਾਗੋ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦੇ ਮੁੰਨੀ ਬਦਨਾਮ ਹੁਈ.. ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰਫਲਾਂ, ਨਸ਼ੇ, ਲੜਾਈਆਂ ਵਾਲੇ ਹੁੜਦੰਗ ਮਚਾਉਂਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਾਗੋ ਦੀ ਰੀਤ ਨੂੰ ਪੈਲੇਸ ਦੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਘੁਮਾ ਕੇ ਮੂਵੀ ਦੇ ਸੀਨ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਨਾਪੂੁਰਤੀ ਬਣਾ ਛੱਡਿਆ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਕਸਰ ਡੀ ਜੇ ਵਾਲੇ ਕੰਨ ਪਾੜੂ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗੇ? ਪੈਲੇਸ ਕਲਚਰ ਨਾਲ ਆਈ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਛੁਪੀ ਨਹੀਂ। ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਤਾ ਫੋਕੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦੇ ਬਦਲੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵੇਚ ਜਾਂ ਕਰਜ਼ੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇਹ ਲੰਬੀਆਂ ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਲੀਹੋ ਲੱਥੀ ਹੈ। ਉਹ ਨੱਕੋ ਨੱਕ ਡੁੱਬੋ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਪਏ ਹਨ। ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈ ਕੇ ਸਾਦੇ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਹਮਸਫ਼ਰ ਜ਼ਿਦਗੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਚਹਿਕਦਾ ਰੱਖਣ।